تذکره الملوک (یا تذکره الملوک و سلاطین) تألیف علی‌اکبر دهخدا، یکی از آثار مهم ادبی و تاریخی ایران است که به بررسی تاریخ و سیر حکومت‌های مختلف در ایران می‌پردازد. این کتاب به‌ویژه بر روی تاریخ پادشاهان و سلسله‌های مختلف ایران تمرکز دارد.
موضوعات اصلی تذکره الملوک: تاریخ پادشاهان: کتاب به توصیف و شرح حال پادشاهان و سلاطین ایران از دوران باستان تا دوره قاجار می‌پردازد. دهخدا در این اثر به ویژگی‌ها، دستاوردها و شکست‌های هر یک از پادشاهان اشاره می‌کند. سلسله‌های مختلف: در این اثر، سلسله‌های مختلف ایرانی مانند هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان، غزنویان، سلجوقیان، تیموریان و صفویان به تفصیل بررسی می‌شوند. دهخدا به تاریخ‌نگاری این سلسله‌ها و تأثیرات آن‌ها بر تاریخ ایران می‌پردازد. تحولات اجتماعی و فرهنگی: تذکره الملوک همچنین به بررسی تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در زمان هر یک از پادشاهان می‌پردازد و تأثیرات این تحولات بر جامعه ایرانی را تحلیل می‌کند. نقد و تحلیل: دهخدا در این اثر به نقد و تحلیل رفتارهای سیاسی و اجتماعی پادشاهان و حکومت‌ها می‌پردازد و به بررسی نقاط قوت و ضعف آن‌ها می‌پردازد. شخصیت‌های مهم تاریخی: علاوه بر پادشاهان، شخصیت‌های مهم تاریخی و فرهنگی که در تاریخ ایران تأثیرگذار بوده‌اند نیز در این کتاب مورد بررسی قرار می‌گیرند. اهمیت کتاب تذکره الملوک به عنوان یک منبع معتبر تاریخی و ادبی، به محققان و علاقمندان به تاریخ ایران کمک می‌کند تا درک بهتری از تحولات سیاسی و اجتماعی این سرزمین پیدا کنند. نثر ادبی و شیوه نگارش دهخدا همچنین به جذابیت این اثر افزوده است. این کتاب می‌تواند به عنوان یک منبع ارزشمند برای پژوهش‌های تاریخی و فرهنگی در زمینه ایران مورد استفاده قرار گیرد.
این مقاله در مرداد ۹۵ توسط رسول جعفریان در سایت خبر انلاین منتشر شده است. بحث درباره مناسبات علما و دولت صفوی، همچنان نیازمند کاوش بیشتر در متون خطی و اسناد و مدارکی است که منتشرناشده باقی مانده است. به طور کلی می‌توان گفت، تحقیقات در این زمینه، از سوی گروه های مختلف گرفتار دشواری‌هایی بوده که عمده این دشواری‌ها زیر سایه نگره‌های جدید در تاریخ ایران پس از مشروطه است. برخی در پی سوء استفاده از این مطالب و تحلیل‌ها، و برخی در هراس از انتشار شماری از این دیدگاه‌ها برای متهم نشدن بوده اند. به نظر می‌رسد، تاریخ نگاری نباید به این جنبه‌ها توجه کرده و فارغ از تحلیل‌های روزمره، با انتشار درست اسناد، خود را به واقعیت نزدیک کند.
